De vonk van het leven
- 3 sep. 2024
Magnesium speelt een sleutelrol in belangrijke lichaamsprocessen.
Het ontstaan van het leven zal wel altijd tot de verbeelding blijven spreken. Voor sommigen een mystiek raadsel, al dan niet metafysisch gegrondvest. Voor anderen is het hoofdzakelijk een chemisch vraagstuk. Tot de laatste groep behoort de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Jack Szostak. Hij heeft inmiddels aangetoond dat de aanwezigheid van voldoende magnesiumionen een basisvoorwaarde is voor het ontstaan van de eerste celstructuren.
Dat die eerste vormen van leven ongeveer vier miljard jaar geleden zijn ontstaan in zee, is zelfs voor veel creationisten acceptabel. Dit hoeft immers niet in tegenstelling te staan tot de (Goddelijke) hand die het leven in gang heeft gezet. Hoewel in de loop van de geschiedenis land- en zoetwateroppervlaktes zijn verschenen waar eerst zee was en het leven zich evolueerde, bestaat nu nog steeds drievijfde van het aardoppervlak uit zout water. De exacte samenstelling daarvan zal sinds het ontstaan van de aarde ongetwijfeld aan schommelingen onderhevig zijn geweest, maar we kunnen wel aannemen dat de basisbestanddelen niet zijn veranderd. Als we een kilo (iets minder dan een liter) zeewater laten droogkoken blijft er 34 gram zout over. Dit zout is onderverdeeld in ongeveer 30 gram natriumchloride, huiselijk gezegd keukenzout en 3 % magnesiumchloride. De resterende gram is een allegaartje van calcium- en ijzer- zouten, carbonaten, bromides, sulfaten, wat restanten van organisch materiaal en vervuiling door mens en milieu. Anders dan de nogal oneerbiedige term ‘allegaartje’ suggereert, verloopt het verdampingsproces van zeewater volgens een strak protocol. Als laatste slaat magnesiumchloride neer.
De Dode Zee
Een zeer tot de verbeelding sprekend stuk water is de Dode Zee, een zoutwatermeer tussen Jordanië en Israël, dat langzaam indroogt. Er stroomt namelijk minder regenwater in dan eruit verdampt. Als gevolg daarvan is het zoutgehalte – en dus ook het magnesiumgehalte- zowat 9 keer zo hoog als in de oceaan. Dit extreem hoge zoutgehalte heeft de Dode Zee een aantal eigenschappen gegeven, die al in de oudheid zorgtoerisme veroorzaakten. Het is al eeuwen bekend dat baden in de Dode Zee in combinatie met de gefilterde UV-straling een heilzaam effect heeft. In het bijzonder mensen met verschillende typen huidklachten, maar ook zij die vroeger met de verzamelterm ‘zenuwenlijders’ werden aangeduid, ondervinden baat bij een kuurbezoek aan de Dode Zee. Het hoge gehalte magnesiumchloride in het Dode Zeewater, zorgt er niet alleen voor dat je blijft drijven, maar speelt een sleutelrol in het effect.
Weinig mensen weten dat je ook veel dichter bij huis, bijvoorbeeld in je eigen badkamer, kan profiteren van de effecten van magnesiumchloride. Het eveneens natuurlijke Zechsal is hoger geconcentreerd dan dat van de Dode Zee. Bovendien is het niet vervuild met zware metalen, dioxine en DDT waarmee ons milieu wereldwijd - en dus ook de Dode Zee - is verontreinigd.
De Zechstein zee
Het magnesiumchloride van Zechsal komt uit de Zechstein zee. Deze eorzee, die van de Britse eilanden over Noord Nederland tot aan Estland liep, moet ongeveer 250 miljoen jaar geleden afgesloten zijn geraakt van de Oceaan en onder invloed van een warm en droog klimaat zijn ingedampt. De zoutlaag die vervolgens is achtergebleven, is in de honderden miljoen jaren sindsdien verdwenen onder nieuwe lagen van afzettingen. De dikte en diepte van deze zoutlaag is heel verschillend. Op sommige plekken zijn er glooiende heuvels gevormd, door geologen kussens genoemd. Op andere plaatsen zijn er piekachtige uitstulpingen ontstaan die door de aardlagen heen zijn opgestuwd tot minder dan honderd meter onder het oppervlak. Op deze plekken ontstonden vindplaatsen die vaak al eeuwen geleden aanleiding vormden voor zoutwinning en zouthandel. Het gaat daarbij om het hoofdbestanddeel van de zee, natriumchloride, keukenzout. Over de hele wereld zijn er meer dan 10.000 vindplaatsen bekend: Boekelo staat dus niet alleen. Een omvangrijke laag van het als laatste neergeslagen magnesiumchloride bevindt zich op 1600 meter onder het aardoppervlak: een uniek geologisch geschenk van moeder natuur. Over de hele wereld zijn er 14 van dergelijke vindplaatsen bekend, onder meer in Rusland en Brazilië. Maar geen van deze bronnen heeft de omvang en de puurheid van de bron in Tripscompagnie, een plaatsje vlakbij Veendam.
Hier wordt sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw magnesiumchloride gewonnen door het bedrijf Nedmag. Het wordt gebrand tot magnesiumoxide en vormt daarmee de basis voor vuurvaste ovens. Daarnaast wordt het gebruikt als brandwerende stof in kleding én sinds 2006 ook voor topische toepassingen op mens en dier. Het betreft dan speciale ladingen met een hoge concentratie (47% magnesiumchloride) die volgens een speciaal protocol worden gewonnen en per gewonnen lading van een eigen fingerprint worden voorzien. Daardoor is van ieder Zechsal product te achterhalen wanneer de inhoud precies is gewonnen en wat de unieke samenstelling is. Behalve magnesiumchloride en water zitten er ook minieme hoeveelheden sporenelementen in de grondstof. Deze sporenelementen zoals ijzer, mangaan en borium worden uitgedrukt in ppm (parts per million) en dragen volgens deskundigen bij aan de unieke werking van Zechsal. Maar de hoofdzaak is het zuiverste, natuurlijke magnesium wat er te krijgen is.
Magnesiumrovers
Het eencellige leven dat in de oceaan is ontstaan, had geen gebrek aan magnesium. Er was dan ook geen noodzaak om een vermogen te ontwikkelen om het te bufferen. Het was immers altijd aanwezig. Maar toen het leven zich verder ontwikkelde en er landwezens ontstonden, was die noodzakelijk voortdurende aanvulling minder vanzelfsprekend. Gelukkig zit magnesium ook in landvoedsel. Onder andere noten, zaden, groene groenten en bittere chocolade bevatten substantiële hoeveelheden magnesium. Met een beetje gezond verstand moet het dus geen moeite kosten om de dagelijkse hoeveelheid (ADH) bij elkaar te sprokkelen. De algemeen gehanteerde vuistregel voor deze ADH, 6 mg per kilo lichaamsgewicht is overigens aan discussie onderhevig; de overtuiging dat dit opgehoogd moet worden naar 9 mg per kilo wint terrein. Hoe dan ook: ondanks het bewuste boodschappenlijstje en de overvloed aan voedsel wordt tegenwoordig zelfs de minimale ADH zelden gehaald. En als dat al het geval is zijn er verschillende factoren die belemmerend werken op de effectieve aanwending van magnesium in ons lichaam, waardoor we nog meer toevoer nodig hebben.
Het zo langzamerhand epidemische tekort aan magnesium bij de moderne mens (en veel gedomesticeerde dieren) heeft een aantal oorzaken. Allereerst is er onze neiging om te vet, te zout (natrium) en te dierlijk te eten. Tegelijkertijd bevat ons voedsel steeds minder magnesium. Sinds het begin van de intensieve landbouw is het mineralengehalte in onze bodem drastisch verminderd. Op de schrikbarende staatjes die daarover worden gepubliceerd, neemt de afname van magnesium een prominente plaats in. Daarenboven heeft de gemiddelde eter ook nog eens te maken met de raffinagetechnieken van de voedselindustrie, waardoor vitale voedingsstoffen, waaronder magnesium, verloren gaan.
Als we desondanks onze portie magnesium binnenkrijgen, moet het lichaam nog een aantal problemen overwinnen om het effectief in te zetten. Magnesium wordt namelijk maar langzaam en mondjesmaat opgenomen door de darmen. Aangenomen wordt dat slechts een derde van het door de voeding geleverde magnesium wordt opgenomen. Met grote doses via bijvoorbeeld suppletie weet het maagdarmkanaal eigenlijk geen raad. Veel hiervan wordt dan ook gelijk weer afgevoerd. Vandaar ook de vaak voorkomende bijwerking van orale suppletie, diarree.
Hebben we ook dát overwonnen, dan liggen er nog een aantal rovers op de loer: nicotine, alcohol en medicatie lusten magnesium wel rauw. Onlangs is bijvoorbeeld nog aangetoond dat bij de 2 miljoen Nederlanders die maagzuurremmers slikken er wel eens problemen kunnen zijn met de magnesiumtoevoer naar weefsels. Ook zwangeren, sporters en vrouwen in de overgang hebben meer magnesium nodig. Een andere erkende snoeper is stress. Meer stress leidt tot grotere magnesiumbehoefte, wat weer leidt tot meer stress. Ook vervuiling, smog en elektrosmog worden genoemd als magnesiumnemers, maar de hoofdrover bij veel mensen is een mineraal dat we eveneens hard nodig hebben: calcium.
Ze vormen eigenlijk een noodzakelijk paar: magnesium en calcium. Calcium zorgt ervoor dat we ons kunnen inspannen, bijvoorbeeld het aantrekken van een spier. Magnesium zorgt juist voor de ontspanning. De één kan niet zonder de ander. De ideale verhouding tussen deze twee antagonisten ligt rond de 1 op 1. In onze tijd is er echter een groeiende disbalans aan het ontstaan. De Amerikaanse voedselautoriteit, de FDA constateerde een gemiddelde verhouding bij de Amerikanen van 6 staat tot 1. Het probleem is dat dit teveel aan calcium de effectieve werking van magnesium belemmert, zodat we eigenlijk nog meer magnesium moeten nemen om weer naar die balans toe te werken. Dit lossen we maar voor een deel op door heel anders te gaan eten; in veel magnesiumrijk voedsel zit namelijk ook veel calcium.
De grote regelaar
Door ons uit de zee op te werken naar het land kozen we ervoor om de verrukkelijke oceaan met het altijd aanwezige magnesium achter ons te laten. We namen de negatieve erfenis van deze overvloed, het ontbreken van het vermogen om magnesium te bufferen, met ons mee. Evolutie is echter ook een innovatief proces. Zo hebben we in de loop van de tijd een mechanisme ontwikkeld om het schaarse magnesium ten dele binnen te houden. Aan het einde van de nieren en naar we aannemen ook aan het einde van de zweetklieren zitten cellen die tot taak hebben om magnesium dat via urine of zweet naar buiten wil zo goed en zo kwaad als het gaat terug te winnen. Wellicht verklaart dit dat we ondanks de vele bedreigingen van ons magnesiumgehalte nog niet massaal zijn omgevallen.
Toch is er sprake van een groeiend tekort met alle gevolgen van dien. De lijst met klachten en aandoeningen die in verband worden gebracht met een magnesiumtekort is indrukwekkend. Op zich is dit niet zo gek als we bedenken dat magnesium na zuurstof en water onze derde levensbehoefte is. Magnesium is in meer of mindere mate betrokken bij meer dan 300 lichaamsprocessen en de vergelijking tussen motorolie en dit regelende mineraal dringt zich op. Je kunt heel lang met wat minder toe, maar als de wijzer echt in het rood gaat dan is het goed mis. Als we dus het groeiende tekort in ons lichaam serieus en vroegtijdig willen aanpakken, zijn we aangewezen op suppletie.
Terug naar de zee
Zoals we al constateerden kleven er bezwaren aan het slikken van pilletjes. Het is maar de vraag hoeveel magnesium door de maag effectief kan worden verwerkt en op de mogelijke bijwerking, diarree, zitten we niet te wachten. Bovendien is er een sterk wisselende kwaliteit bij deze, over het algemeen chemisch samengestelde supplementen. Zechsal uit Veendam gebruikt als basis het zuivere en onbewerkte magnesiumchloride uit de oeroude Zechsteinzee. Het is de lichaamseigen vorm van magnesium en heeft daardoor een hoge biologische beschikbaarheid.
De effectieve werking van Zechsal wordt nog eens versterkt door de transdermale opname, de opname via de huid. Via de huid komt het magnesium meer direct in het interstitium, de ruimte buiten de cellen van een weefsel. Hier wordt onze waterhuishouding geregeld. Vanuit deze binnenzee wordt het magnesium op natuurlijke en directe wijze opgenomen door onze cellen. Prettige bijkomstigheid van deze oorspronkelijke manier van suppletie is dat de maag wordt ontzien, zodat de meeste mensen geen bijwerkingen ondervinden. Een bad of een voetenbad met de oeroude magnesiumkristallen heeft ook nog eens een weldadig effect. Het geeft directe ontspanning en veel mensen slapen daarna als een roos. Ook de afgeleide producten als de magnesiumolie en de gel hebben geen overbodige toevoegingen en zijn voor dagelijks gebruik in hoge mate functioneel. Het is mooi dat de bewaarde schat van de Zechsteinzee op oorspronkelijke wijze kan bijdragen aan het herstel van onze natuurlijke magnesiumbalans.
