Winterdip? Ontdek wat je ertegen kunt doen!
- 14 feb 2025
Voor veel mensen blijft de winterdip een terugkerend probleem in de donkere maanden. Terwijl de dagen langzaam langer worden, worstelen velen nog steeds met een gebrek aan energie, somberheid en motivatie. In ernstige gevallen kan deze winterdip uitmonden in een winterdepressie, een zogenaamde Seasonal Affective Disorder (SAD).
Hoewel seizoensgebonden dips ook in andere jaargetijden kunnen voorkomen – zelfs in de zomer - ligt het risico het hoogst in de wintermaanden. Nu Blue Monday alweer voorbij is, dient voor sommigen zich de voorjaarsmoeheid reeds aan. Tijd dus om eens in te zoomen op dit hinderlijke fenomeen.
“Die winterdip overleef ik wel, zolang mijn humeur niet sneller daalt dan de temperatuur” (Loesje)
De symptomen van een winterdip
Een winterdip gaat gepaard met een veelheid aan klachten en symptomen die het moeilijk maken de dagen goed door te komen. Veel voorkomend zijn[i] :
- Voortdurend moe zijn
- Somberheid
- Veel (willen) slapen
- Veel (willen) eten, en dan vooral zoetigheid en voedsel met veel koolhydraten
- Gewichtstoename
- Prikkelbaarheid
- Minder zin hebben in het ondernemen van activiteiten
- Minder zoeken van sociale contacten
Maar liefst 9% van de Nederlanders ervaart de winterblues, de milde vorm van winterdepressie. Opvallend is dat vrouwen van 18 tot 30 jaar meer getroffen worden door de winterblues dan oudere vrouwen en mannen.[ii]
Op de website https://wijzijnmind.nl/ is een eenvoudige zelftest te doen om te zien of je lijdt aan een winterdip. Natuurlijk geeft de test niet een eenduidige diagnose, die is alleen te stellen door een psychiater of psycholoog.
Last van een dip in de winter? Dit kan de oorzaak zijn
Onderzoek laat zien dat er een aantal oorzaken is aan te wijzen voor de winterdip. Oorzaken die onderling weer verband met elkaar houden[iii]:
Verandering in melatonine
Melatonine is een hormoon dat er simpel gezegd voor zorgt dat je slaperig wordt als het donker begint te worden. Normaal gesproken stopt de aanmaak van melatonine als het licht wordt. Bij sommige mensen gaat dit bij het korter worden van de dagen niet helemaal goed en wordt er te veel melatonine aangemaakt. Daardoor voel je je moe en sloom.
Verandering in serotonine
Je hebt zonlicht nodig voor de aanmaak van onder andere vitamine D. Een tekort aan vitamine D zorgt ervoor dat je niet genoeg serotonine aanmaakt. De neurotransmitter serotonine is een stofje in de hersenen dat van invloed is op de stemming. Te weinig serotonine kan leiden tot somberheid. Een gebrek aan vitamine D is hierbij een belangrijke factor.
Minder sociale contacten
In de winter is het koud, nat, guur en donker. Veel mensen hebben daardoor de neiging binnen te blijven, te cocoonen zoals dat genoemd wordt. Lekker op de bank bingewatchen in plaats van familie en vrienden op te zoeken, naar het café te gaan of samen te sporten. Maar door dat binnen zitten gaan mensen zich sneller eenzaam en somber voelen.
Duidelijk is in elk geval dat lange nachten en korte dagen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van een winterdip. Hoe meer iemand aan zonlicht, of in elk geval aan natuurlijk daglicht, wordt blootgesteld, hoe kleiner de kans op het ontwikkelen van een winterdip. Het eerder aangehaalde onderzoek van de Athabasca University in Canada liet zien dat een ernstige winterdip in het noordelijk gelegen Alaska veel vaker voorkomt dan in Florida, dat in het zuiden van de Verenigde Staten ligt.
Zo versla je de winterdip: licht, lucht en sociale energie
Een gebrek aan natuurlijk daglicht lijkt eenvoudig op te lossen: breng ook in de winter zoveel mogelijk tijd buiten door, ongeacht het weer. Maar als het echt zo simpel was, zou de winterdip geen veelvoorkomend probleem zijn. Voor velen is dit namelijk geen haalbare oplossing. Wie in het donker naar zijn of haar werk gaat en pas na zonsondergang thuiskomt, mist op doordeweekse dagen vrijwel alle natuurlijke lichtinval.
Wanneer het ideale niet mogelijk is, moeten we genoegen nemen met alternatieven. In het weekend of op vrije dagen is het verstandig om zo veel mogelijk buiten te zijn. Zo helpt wandelen in de natuur niet alleen om extra daglicht mee te pakken, maar heeft het ook een positieve invloed op je humeur en energieniveau. Toch is dit niet voor iedereen voldoende. Gelukkig zijn er andere manieren om de impact van een winterdip te beperken.
Een veel voorgeschreven en gebruikte methode is die van de lichttherapie, waarbij je wordt blootgesteld aan een sterk, wit licht van ongeveer 10.000 lux. Diverse ziekenhuizen bieden deze behandeling aan, maar er zijn ook kleine lampen in de handel die thuis te gebruiken zijn. Het is een veilige methode, in het licht zit geen ultraviolette straling die slecht is voor de huid. Het is gemakkelijk te doen, bijvoorbeeld elke ochtend een half uurtje bij het ontbijt, en het is niet verslavend. Toch kunnen er bijwerkingen optreden, zoals hoofdpijn, misselijkheid, droge of tranende ogen en slaapproblemen. Meestal verdwijnen deze klachten na verloop van tijd.
Hoewel lichttherapie voor veel mensen verlichting biedt, is het geen wondermiddel. Amerikaans onderzoek[iv] toont aan dat de behandeling niet bij iedereen effectief is: bij meer dan 50% van de mensen met matige tot ernstige winterdip had lichttherapie geen merkbaar effect. Dit benadrukt dat er naast lichttherapie vaak aanvullende strategieën nodig zijn om de winterdip effectief te bestrijden.
Sociale contacten: een krachtige remedie tegen de winterdip
Het isolement dat vaak gepaard gaat met de donkere maanden, kan de symptomen van een winterdip verergeren. Juist daarom is het belangrijk om actief onder de mensen te blijven.
In plaats van avonden op de bank door te brengen met een Netflix-serie, kan het helpen om vrienden of familie op te zoeken en samen iets te ondernemen. Bij voorkeur in de buitenlucht, om meteen extra daglicht mee te pakken. Sociale activiteiten zorgen voor afleiding, bevorderen een positief humeur en stimuleren de aanmaak van serotonine, het zogeheten ‘gelukshormoon’.
Daarnaast kan openheid over de gevoel bijdragen aan verlichting van de klachten. Door te praten over de uitdagingen die de donkere maanden met zich meebrengen, ontstaat begrip en steun vanuit de omgeving. Sociale verbinding is dan ook een eenvoudige, maar effectieve manier om de impact van de winterdip te verminderen.
Omega-3 en magnesium in de wintermaanden
Er is wereldwijd veel onderzoek gedaan naar de rol van magnesium en omega-3 bij het ontstaan van een winterdip en of deze een bijdrage kunnen leveren aan het verminderen of wegnemen van de symptomen.[v]
Magnesium vergemakkelijkt de chemische omzettingen in het lichaam die melatonine en serotonine produceren. Dat maakt dat magnesium mogelijk ook gebruikt kan worden bij de behandeling van een winterdip, met name als die niet te zwaar is.[vi] Onderzoekers van de universiteit van Vermont ontdekten in 2017 dat het effect van suppletie van magnesiumchloride een veilige en effectieve manier was om de winterblues te verminderen. Op zich geen verrassende uitkomst van dit onderzoek. Magnesium is immers hét mineraal dat zorgt voor geestelijke en lichamelijke ontspanning. Het draagt bij aan de geestelijke veerkracht en aan een goede geestelijke balans.
Omega-3 vetzuren zijn van groot belang voor de gezondheid van de mens. Omega-3 vetzuren, en dan vooral EPA (eicospentaeenzuur), DHA (docosahexaeenzuur) en ALA (alfalinoleenzuur), helpen om de celwanden flexibeler te maken. Het verbetert de communicatie tussen de cellen omdat signalen beter worden doorgegeven. DHA is daarmee ook een belangrijke bouwsteen voor de hersenen en goed voor de hersenfunctie.
Het lichaam maakt zelf geen omega-3 vetzuren aan. Je moet het dus uit de voeding halen of uit supplementen. EPA en DHA komen van nature vooral voor in voedsel dat we uit de zee halen: vette vis, schelp- en schaaldieren. Vegetariërs en veganisten missen deze belangrijke nutriëntenbron, maar ook de gemiddelde Nederlander komt meestal tekort doordat we te weinig van deze voedingsmiddelen eten.
Skip de winterdip!
Een winterdip is vervelend en je kunt zelf veel doen om je beter te voelen. Zorg voor veel (dag)licht en wees actief in je sociale contacten. Daarnaast kun je je algemene gezondheid ondersteunen met extra omega-3 en magnesium.
Extra tip: vergeet vooral ook je vitamine D niet in te nemen in de wintermaanden.
[i] https://www.umcg.nl/-/winterdepressie-over-de-ziekte
[ii] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006322398002200
[iii] https://wijzijnmind.nl/ en https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4673349/
[iv] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3004726/
[v] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?linkname=pubmed_pubmed&from_uid=23950577 en https://www.ahealthylife.nl/17-wetenschappelijk-onderbouwde-voordelen-van-omega-3-vetzuren/
[vi] https://www.ggznieuws.nl/magnesium-mogelijk-geschikt-behandeling-matige-depressie/ en https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0180067